زهرا صدر اعظم نوری
برج یا باغ
برج بــاغ متناقض ترین دوگانه در عرصه مدیریت شــهری شــهر تهران اســت که تبدیل به کلیدواژه از بین بردن باغ های شهر تهران شــده است. باغ های شــهر تهران که مهم ترین عناصر تکرارنشدنی محیط طبیعی شــهری بوده اند. حال اینکه دوگانه برج باغ هیچ گاه همزمــان در کنار هم نمود بیرونی نداشــته و یکی از آنها بر دیگری غلبه داشته است.
باغات شــهر تهران عــلاوه بر ویژگی هــای اکولوژیکــی یکی از ویژگی های معرفی کننده شــهر تهران است. همواره شهر تهران را به نام باغ ها و درختانش می شناسند. کما اینکه شکل گیری یک باغ و درختان تناور بیش از هفتاد ســال زمانبر بوده و این ویژگی در هر جایی تکرار شدنی نیست؛ اما ساخت یک بلندمرتبه در هر عرصه ای در چند ماه قابل تولیدشدن است.
تا ابتدای دهه هشــتاد هر گونه ساخت وساز در باغ ممنوع بوده و صرفا یک خانه بســیار مختصر در باغ امکان ســاخت داشت. اما ّ توســعه شــهری کمی و ســوداگرانه و فارغ از کیفیت های زندگی شــهری سبب شد تا موجی از تخریب باغات شکل بگیرد و باغ های انبوهی با قطع تمامی درختان میل به ساخت بر مبنای ضوابط غیر باغ کرده اند. در این میان شــورای اسلامی شهر در همان برهه برای تشویق مالکان به حفظ درختان، مجوز ساخت وساز غیرباغ را برای امالک باغ صادر کرد و با کاهش ســطح اشــغال و افزایش طبقات و ارایه تشــویق های تراکمی مدعی حفاظت از باغات شــد. در این مصوبه به جای ساخت بنا در املاک باغ به صورت ۶۰درصد سطح اشغال در چهارطبقه، ۳۰درصد سطح اشغال در ۸ طبقه به همراه یک نیم طبقه تشویقی در نظر گرفته شد.
اما پس از جاری شدن این مصوبه نه تنها سرعت ساخت وساز در باغات و تخریب آنها کند نشــد بلکه ضرباهنگ ساخت وساز در باغ و از بین بردن باغات شدت گرفت. میل به درآمدزایی از ابرپروژه های شهری و ممنوعیت بلندمرتبه ســازی در کل تهران به استثنا باغات سبب شد تنها راه بلندمرتبه سازی، ساخت برج در باغات پیش روی توسعه دهندگان و سازندگان شود. افزایش زیرزمین های به میزان تا ده طبقــه منفی و افزایش طبقات به بیش از ســی طبقه و افزایش سطح اشــغال به بیش از ۷۰درصد نشان داد که این سیاست بیش از آنکه صیانت گرا باشد، تخریب گراست.
تخریب بیش از ۱۲۷ هکتار از باغات ارزشمند شهر تهران حاصل این سیاست بود. گر چه تهران شهری با پتانسیل بلندمرتبه ســازی بوده و زمین های وسیع مستعد این بلندمرتبه سازی وجود دارد، اما گسیل این علاقه مندی به سمت باغ هــا منجر به نابودی و از بین رفتن عناصر تکرارنشــدنی شــهری می شود. شورای اسلامی شهر تهران در همان ابتدای شکل گیری با هدف صیانت و حفاظت از باغات نسخه برج باغ را که سبب انقضای باغ های شــهر تهران شــده بود، لغو و نه تنها مسیر قبلی را متوقف کرد بلکه طرحی نو درانداخــت و خانه باغ را جایگزین آن کرد. این بار شــورای شــهر در دوگانه بین برج و باغ، باغ را برگزید و با وجود تمامی فشارها، قطار تخریب باغ را متوقف و راه صیانت و حفاظت از باغ ها را از مســیر دیگری انتخاب کرد.
توسعه بلندمرتبه سازی نیز پس از سال ها توقف در سایر عرصه های مستعد در حال راه اندازی است تا توسعه صحیح شهر نیز ادامه یابد. پس از بررسی روش های زیان بخش حفاظت و صیانت از باغات شورای اسلامی شهر تهران در دوره پنجــم با راه اندازی ســامانه های هوشــمند، روش صیانت هوشــمند را برگزید و عوارض قطع اشــجار که به عنوان یک درآمد بود، با در نظر گرفتن ارزش اکولوژیک درختان به سمت تملک باغات و تبدیل باغات به بوستان های عمومی گسیل داده شد و بیش از ۳۰ باغ در مناطق کم برخوردار در مراحل مختلف تملک تا بهره برداری عمومی قرار دارند. رویکرد کلی شــورای اســلامی شهر تهران در دوره پنجم در یک حرکت عمومی و کنترل همه جانبه شورای شهر که ســبب ناامیدی سوداگران از تخریب باغات شده است، برخی به دنبال حذف عنوان باغ از املاک و تبدیل باغات به غیر باغات، تبدیل اراضی مشجر کمربند سبز شهری در تراز بالای ۱۸۰۰ متر به اراضی غیر باغ با تطمیع و لابی گری و پاک کردن صورت مســأله هستند. در این میان تالش برخی از ذی نفعان نباید در حرکت عمومی شــورای پنجم خدشه ای وارد و دستاورد ارزشمند آن را تضییع کند.
منبع: ویژه نامه شهر و شورا شرق
