به گزارش معاونت ارتباطات و امور بین الملل شورای اسلامی شهر تهران علی اعطا در نشست آنلاین که با موضوع «شفافیت؛ وسیله یا هدف» در بستر کلاب هاوس برگزار شد، گفت: وقتی از هدف یا وسیله بودن شفافیت سوال پرسیده می شود، در واقع باید ابتدا ببینیم که مقصود ما از هدف یا وسیله چیست و باید دید که آن چیزی که از شفافیت می‌خواهیم و انتظار داریم، منطبق با کدام یک از این دو مساله مورد پرسش است.

سخنگوی شورای شهر تهران ضمن تعریف دو مساله «هدف» و «وسیله»، اظهار کرد: هدف به معنای این است که ما یک امر مطلوبی را در ذهنمان داریم که این امر مطلوب را ضروری یا مفید می‌دانیم و بر این اساس در جهت تحقق آن تلاش می‌کنیم. از طرفی وسیله به مجموعه ابزارهایی گفته می‌شود که می‌تواند ما را در دستیابی به امر مطلوب ضروری یا مفید یاری برساند.

تحقق شفافیت منجر به حکمرانی مطلوب می‌شود

وی ادامه داد: در حوزه سیاسی و مدیریتی، تصور و باور من از شفافیت هدفی واسط هست که با تحقق آن به اهداف بالاتر که آن را حکمرانی خوب می نامیم، می رسیم. به عبارت بهتر، امکان دسترسی همگانی به اطلاعات و داده هایی که منجر به اتخاذ تصمیم توسط مدیران می شود، زمینه رسیدن با هدف بالاتر که همان حکمرانی خوب است را فراهم می کند.

اعطا خاطرنشان کرد: شفافیت از ارکان اساسی حکمرانی مطلوب است که نتایج بی نظیری را در مقابله با فساد و جلوگیری از آن دارد باعث حفظ و تقویت اعتماد عمومی می شود.

سخنگوی شورای شهر در پاسخ به این سوال که آیا این امر که در بیشتر مواقع پس از بروز اتفاقات مختلف شاهد شفاف شدن موضوع هستیم، همچنان که در قضیه واکسن  با آن مواجه شدیم، نشانه ضعف و ناکارآمدی سیستم نیست؟ گفت: در این باره دو حالت می توان تصور کرد. حالت اول این است که ما روند نامطلوبی را کشف و یا متوجه تخلفی بشویم و از همان ابتدا آن را صادقانه با مردم درمیان بگذاریم و داوطلبانه این سوءجریان را به جامعه بگوییم.

اعطا خاطرنشان کرد: حالت دوم این است که ممکن است موضوعی را دیگران بیان می‌کنند و ما مجبور به توضیح کل ماجرا شویم. در این حالت، هرچند ممکن است مردم حرف را باور کنند اما در عین حال گمان کنند که بخشی از حقیقت کتمان شده و یا سناریویی برای توجیه ماجرا در کار است.

وی ادامه داد: نکته اینجاست که به گمان من مطالبات شهروندی مردم به نقطه‌ای رسیده که مدیران چه در حوزه شهری و دیگر حوزه‌های غیرشهری نمی‌توانند نسبت به مساله گردش آزاد اطلاعات و ارائه اطلاعات به شهروندان بی تفاوت باشند و این موضوع را نادیده بگیرند.

دوره تصمیم‌گیری در پشت اتاق‌های دربسته تمام شده است

اعطا تصریح کرد: فرق الان با سالهای گذشته این است که اکنون هر مدیری می‌داند که دوره تصمیم‌گیری در پشت اتاق‌های دربسته تمام شده است و چنین فضایی وجود ندارد.

وی افزود: من فکر می‌کنم که اتفاقا زمینه طرح موضوعاتی مثل ایده شفافیت به این دلیل ایجاد شد که افشاگری توسط افرادی کلید زده شد. اگر در یک مقطع پروژه‌های مهم افشاگری کلید نمی‌خورد و انجام نمی‌شد، اساسا شاید این احساس نیاز پدیدآر نمی‌شد که پارلمان شهری پروژه‌ای را به نام شفافیت را دنبال کند.

افشاگری در مقطعی زمینه ساز بروز و ظهور شفافیت شد

سخنگوی شورای شهر تهران تصریح کرد: افشاگری و شفافیت دو کارکرد مختلف دارند، اما به نظر من اولی زمینه ساز بروز و ظهور دومی بوده است. در واقع باید بپذیریم اگر در نهادهای مختلف حق شفافیت به رسمیت شناخته نشود و داده ها و دیتاها به صورت شفاف در دسترس عموم مردم نباشد، قطعا شاهد افشاگری در این نهادها خواهیم بود.

اعطا با اشاره به تجربه شخصی خود در موضوع شفافیت گفت: ذی نفعان شفافیت، همیشه با حساسیت آن را پیگیری خواهند کرد. به عنوان مثال وقتی در ساختمانی، اطلاعات پرداخت شارژ ساکنان به صورت شفاف اطلاع رسانی می شود، از یک سو اهالی نسبت به پرداخت به موقع آن احساس مسئولیت می کنند و از سوی دیگر چون در پرداخت شفافیت وجود داشته، شفافیت در هزینه کرد را هم مطالبه می کنند. این یعنی وقتی شفافیت ذی نفعان مشخصی دارد، همان ذینفعان یکی از عوامل پایدار ماندن شفافیت هستند.

وی ادامه داد: اگر بخواهم مثالی در سطح کلان تر بزنم، در حوزه شهرسازی و معماری وقتی آقای آخوندی وزیر بودند، بخشنامه‌ای را ابلاغ کردند که تمامی کمیسیون‌های ماده 5 باید مصوباتشان را منتشر کنند. این بخشنامه هرچند به صورت تمام و کمال اجرا نشد اما به همین مقدار هم جلوی بسیاری تخلفات و ناهنجاری ها را گرفت. دلیلش هم این بود که بعد از این بخشنامه افراد می‌دانستند نمی‌توانند پشت اتاق‌های دربسته بشینند و هرمصوبه‌ای را که بخواهند، تصویب کنند. این به نظرم نمونه موفقی بود که شفافیت به  حوزه شهرسازی کمک کرد و منجر به اصلاح رفتارهای مدیریتی نامطلوب شد.

هشدار نسبت به کاستی‌های سازوکارهای شفافیت در ساختارهای اداری

سخنگوی شورای شهر تهران در بخش دیگری از سخنان خود به ماجرای تخلفات صورت گرفته در دوره مدیریتی گذشته و عدم شفافیت لازم برای برخورد با چنین مواردی اشاره کرد و گفت: یکی از مسائلی که باید به آن توجه کنیم این است که بدانیم در سازوکارهای شفافیت با چه کاستی‌هایی مواجه است که حتی وقتی اتهام چند ده میلیاردی مطرح شود، شما نه تنها اثری از آن در سامانه‌های شفافیت نمی‌بینید بلکه حتی یک افشاگر هم نتواند موارد آن را احصا و منتشر کند و در نهایت کار به مرحله‌ای میرسد که دستگاه امنیتی برای مقابله با آن ورود می کند.

وی ادامه داد: در جریان برکناری دو تن از شهرداران مناطق تهران وقتی با مدیران جدید این مناطق صحبت می‌شد، اعلام کردند که در بررسی پرونده‌ها این احساس را داشتند که سوء جریانی در پشت این پرونده‌ها وجود دارد و حتی خود مدیران هم قادر به شناسایی این موارد به سادگی نیستند.

اصلاح فرایند مکمل شفافیت در پیشگیری از فساد است

اعطا با تصریح این نکته که اصلاح فرایندها مکمل پیشگیری از فساد است و نه مقابل آن، اظهار داشت: در بحث مبارزه با فساد همیشه من معقتد بودم و تاکید کردم که در بحث شفافیت اصلاح فرایندها همواره مکملی در پیشگیری از فساد هستند و الزاماً مقابله با فساد نمی کنند بلکه اگر اصلاح فرایندها صورت نگیرد، همچنان می‌تواند از گوشه و کنارهای یک ساختار شفاف، فسادهایی بیرون بیاید. البته این مساله می‌تواند بالعکس هم باشد و خود شفافیت می‌تواند منجربه اصلاح فرایندها می‌شود.