محمد سالاری
باغ های تهران شناسنامه دار شده است
تهــران در گذشــته بــه باغ هــای بــزرگ و چنارهــا سربه فلک کشــیده اش شــهرت داشــت و حتی تا مدت ها به آن چنارســتان می گفتند. هر چند با پایتخت شــدن تهران و افزایش جمعیت شهر، اندک اندک از حجم باغات آن کاسته شد اما این باغ ها توانسته بودند مانند جزیره هایی سبز خود را در میان انبوه آجر و سیمان و آسفالت حفظ و شهرنشینان تهرانی را از مواهب خود بهره مند کنند.
بــا شــروع فرآیند شهرفروشــی در ســنوات گذشــته، ارزش اقتصادی ناشــی از ساخت وســاز در این باغات آنچنان بالا رفت که چشــم مدیران شهری و متولیان ساخت وساز را بر ارزش های زیســت محیطی و هویتی آنها کور کــرد. باغ های کوچک و بزرگ تهران یک به یک جای خود را به توده های سیمانی دادند و جای درختان سربه فلک کشــیده، برج ها قد کشــیدند. مالکان باغ ها تا قبل از ســال ۱۳۸۳ نمی توانستند در باغ خود همانند زمین های دیگر (۶۰درصد رایج) ساخت وســاز کنند بنابراین به خشکاندن درختان اقدام می کردند. مصوبه موســوم به برج باغ در دوره دوم شورای شهر تهران و در ســال ۱۳۸۲ به تصویب رسید و در شورای عالی شهرسازی و معماری کشــور نیز تأیید شــد و پس از قرارگرفتن در مفاد طرح تفصیلی شــهر تهران، ملاک عمــل تمامی مناطق شــهرداری تهران قرار گرفت. به موجب این مصوبه متولیان ساخت وســاز می توانســتند در ۳۰درصد از مســاحت باغ ساخت وســاز انجام دهنــد و ۷۰درصــد باقیمانده بــاغ را حفظ کننــد و مالك تا ۱۳ طبقه اجازه ساخت وساز داشتند اما این مصوبه در اجرا به دلیل اضافه شدن بخشنامه ها و دستورالعمل های متفاوت صدمه های زیادی دید و بر اساس گزارش ها گسترش ساخت وساز در باغات بیش از مجوز صادره موجب از بین رفتن درختان بسیاری شد. مصوبه برج باغ با فراهم کردن زمینه قانونی اجازه ساخت وساز انبوه در باغات پراکنده را صادر کرد و در عرض ۱۰ ســال (۱۳۸۷ تا ۱۳۹۷ ) بیش از صدها هکتار از بهترین ذخیره گاه های طبیعی شهر به ســاختمان های تجاری، اداری و مسکونی تبدیل شد که درآمد حاصل از محل اجرای این مصوبه در برابر خســارت های آن بسیار ناچیز است. کمیســیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران از دوره چهارم پیگیر لغو مصوبه مخرب برج باغ بود و نهایتا در دوره پنجم توانســت این مصوبــه را که منافع مالی فراوانی هــم برای متولیان ساخت وســاز و هم بــرای مدیریت شهری تهران دربرداشت لغو و مسیر تخریب باغات باقیمانده را مسدود کند. علاوه بر این، شهرداری تهران را ملزم کرد که باغات تهران را شناسنامه دار کند تا از سوءاستفاده های آینده جلوگیری شود. همچنین کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر در تعامل با دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری موجبات لغــو مصوبه ۸ بندی دولت دهم که باعث افزایش بارگذاری در شهر و به ویژه در باغات شده بود را فراهم کرد. کمیســیون شهرســازی و معمــاری بــا همراهــی ســایر کمیســیون های تخصصی شورا نســبت به ایجاد فرآیندی ویژه بــرای صدور پروانــه در باغات شــهر تهران اقدام کــرد تا بدین ترتیــب تصمیم گیری در این خصــوص را از اختیــار انحصاری شــهرداری های مناطق خارج کند و در راستای رویکرد شفافیت شــورای پنجم، فرآینــد تصمیم گیری در خصــوص پرونده های تشــخیص باغات در جلسات علنی شــورا و با حضور رسانه ها و مردم صورت می گیرد. در خصوص تشخیص باغ یا غیر باغ بودن املاک نیز کمیسیون تشخیص باغات زیرمجموعه کمیسیون شهرسازی و معماری در دوره پنجم شورای شهر بیش از ۴۴۳ فقره پرونده را بررسی کرده که از میان آنها ۲۸۳ مورد از صحن شــورا رأی گرفته اند و از این ۲۸۳ رأی، ۲۰۷ مورد رأی به باغ بودن املاک داده شــده اســت. یکی دیگر از اقدامات اساســی کمیسیون شهرسازی و معماری در زمینه حفظ و صیانت از باغات شهر تهران، ساماندهی باغات به هم پیوســته کن به وســعت حدود ۱۰۷۲ هکتار و فرحزاد به وســعت حدود ۲۱۱ هکتار اســت که پس از پیگیری های فراوان و برگزاری ده ها نشســت و جلسه تخصصی، طرح های موضعی صیانــت و ســاماندهی ایــن باغــات در مراجع قانونــی یعنی کمیســیون ماده ۵ و شورای عالی شهرســازی و معماری کشور به تصویب رســید و برای اجرا به شــهرداری تهران ابلاغ شــد. ســاماندهی این باغات گسترده در برنامه پنج ساله سوم توسعه شهر تهران، برنامه اولویت محور و تحقق پذیر شهرداری تهران و نیز بودجه ســال ۹۹ شهرداری تهران با اعتبار ۸۰ میلیارد تومان گنجانده شــده است تا با رویکرد مشــارکت همه ذی نفعان هر چه سریع تر این عرصه های ارزشمند زیست محیطی به بزرگ ترین محدوده تفرجگاهی وگردشگری شهر تبدیل شوند. تبدیل باغات در اختیار سازمان ها و نهادها به پارک های عمومی و فراهم کردن امکان دسترسی مردم به این فضاهای سبز از دیگر سیاست های کمیسیون شهرسازی و معماری با همراهی سایر کمیسیون ها در دوره پنجم است. تدویــن و تهیــه اصلاحیــه دســتورالعمل مــاده ۱۴ قانون زمین شــهري تهران (پیوست سوم ســند طرح جامع) موسوم به«خانه باغ» و پیگیری برای تصویب در شورای عالی شهرسازی و معماری کشــور، سیستمی شــدن فرآیند بررسی پرونده باغات در صــدور مجوزهای ســاختمانی، اصــلاح ضوابــط باغات و آیین نامه های ملاک عمل، بررسی چگونگی تعیین نوعیت اراضی در تشــخیص باغات، بررســی ضوابط ساخت وســاز در اراضی مزروعی و بررســی پرونده های موضوع استفســاریه شهرداری در خصــوص چگونگی اقدام برای املاک بــاغ از دیگراقدامات کمیسیون شهرسازی و معماری شــورای شهر با همراهی سایر کمیســیون های تخصصی در زمینه حفــظ و صیانت از ریه های تنفســی تهران اســت. با این همه، علاوه بر رویکردهای تنبیهی و ســلبی که تا کنون اعمال شــده، نیازمند رویکردهای تشویقی و ایجابی نیز هســتیم تا به صورت طبیعی شهروندان تشویق به کاشــت درخت و ایجاد باغ های جدید شوند؛ زیرا بدون مشارکت همه شــهروندان تهرانی و نهضت صیانــت از درختان و ایجاد فضاهای سبز جدید و نگهداری از فضاهای سبز موجود، ساخت رویای تهران سرســبز که یادآور خاطرات چنارستان قدیم باشد، ممکن نخواهد بود.
منبع: ویژه نامه شهر و شورا شرق
